21 Nov ΟΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ?
Θα αναφερθώ αρχικά στα προσφατα νομικά γεγονότα:
Σε ομόφωνη απόφαση στην υπόθεση «Λαβίδας και Λοιποί κατά Ελλάδας», το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι «η συνεχιζόμενη φύση αυτής της κατάστασης και η άρνηση του Κράτους να λάβει μέτρα κατά του διαχωρισμού συνεπάγεται διάκριση και παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση».
Πρόκειται για την έκτη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με τις διακρίσεις εις βάρος μαθητών Ρομά και την τρίτη που σχετίζεται με ελληνικά σχολεία.
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 30.5.2013, Λαβίδας κ.λπ. κατά Ελλάδας)
Οι προσφεύγοντες είναι 23 Ρομά που ανήκουν σε 8 οικογένειες που διαβιώνουν στους Σοφάδες Θεσσαλίας. Οι 13 αιτούντες είναι ανήλικοι και οι υπόλοιποι είναι γονείς τους ή κηδεμόνες. Το 2009 η ΜΚΥΟ Ελληνικός Παρατηρητής του Ελσίνκι έστειλε επιστολή στις ελληνικές αρχές, με την οποία εξέφραζε το παράπονο ότι το σχολείο των Σοφάδων, που εξυπηρετούσε μια περιοχή με πληθυσμό αποκλειστικά από Ρομά, ήταν το μόνο σχολείο που δεχόταν παιδιά Ρομά. Η επιστολή δεν απαντήθηκε και μερικοί γονείς παραπονέθηκαν ότι άλλα σχολεία αρνήθηκαν να γράψουν τα παιδιά τους εκείνη τη χρονιά. Το 2012 οι ελληνικές αρχές εισήγαγαν μέτρα για να σταματήσουν αυτό τον διαχωρισμό των παιδιών, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα έκρινε ανεπαρκή.
Υπάρχουν σχεδόν 400 οικογένειες Ρομά στους Σοφάδες -ο μισός πληθυσμός της πόλης-, σχεδόν όλοι εκ των οποίων ζουν σε δυο περιοχές γνωστές ως «παλιοί και νέοι οικισμοί Ρομά».
Ένα από τα τέσσερα δημοτικά σχολεία στους Σοφάδες -το σχολείο αρ. 4- χτίστηκε στον παλιό οικισμό των Ρομά, που σημαίνει ότι καλύπτει σχεδόν αποκλειστικά τους μαθητές Ρομά που ζουν στην περιοχή. Κάτοικοι του νέου οικισμού Ρομά, παρόλο που ζουν πιο κοντά σε άλλο σχολείο, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, είχαν υπαχθεί στην περιφέρεια του σχολείου αρ. 4.
Έπειτα από επίσκεψη στους Σοφάδες το 2009, αντιπροσωπεία του ΕΠΣΕ έστειλε δύο επιστολές προς το Υπουργείο Παιδείας, επισημαίνοντας πως υπάρχει «σαφής εθνικός διαχωρισμός, ο οποίος παραβιάζει τόσο την ελληνική νομοθεσία όσο και τους διεθνείς κανόνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα», περιλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Δεν ελήφθη ποτέ απάντηση για καμία από τις δύο επιστολές.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σημείωσε ότι έκθεση που απεστάλη στο Τμήμα Περιφερειακής Εκπαίδευσης επέστησε την προσοχή στην κατάσταση και συνέστησε στις αρχές να αποφεύγουν την τοποθέτηση των παιδιών Ρομά σε σχολεία όπου φοιτούν αποκλειστικά άλλοι Ρομά, προκειμένου να σταματήσει ο κοινωνικός αποκλεισμός και να προωθηθεί η ενσωμάτωσή τους.
Η έκθεση αυτή είχε προτείνει την κατασκευή νέων σχολείων και τον εκ νέου σχεδιασμό του σχολικού περιφερειακού χάρτη. Σημείωνε, επίσης, το γεγονός ότι οι δημοτικές αρχές των Σοφάδων είχαν αρνηθεί να κλείσουν το σχολείο αρ. 4, καθώς και τις εχθρικές αντιδράσεις από γονείς των μαθητών που δεν ήταν Ρομά, όταν τα παιδιά Ρομά εγγράφηκαν σε άλλα σχολεία της πόλης.
Στην απόφασή του το Δικαστήριο επικρίνει το ελληνικό υπουργείο Παιδείας διότι, όπως αναφέρει, δεν έκανε τίποτα για να άρει τον κοινωνικό αποκλεισμό των παιδιών Ρομά από τα εκπαιδευτήρια της περιοχής, παρόλο που είχε ενημερωθεί επισήμως, μέσω δύο επιστολών και σχετικής έκθεσης, για τις εθνοτικές διακρίσεις που υφίσταντο τα παιδιά των Ρομά στα σχολεία στις Σοφάδες. Επικαλείται σχετική δήλωση της επιτρόπου Βίβιαν Ρέντινγκ, σύμφωνα με την οποία τα μέτρα που ελήφθησαν από την πλευρά των ελληνικών Αρχών δεν ήταν αρκετά για να τεθεί τέρμα στην πολιτική φυλετικού διαχωρισμού των παιδιών Ρομά από τα άλλα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε πως οι αρμόδιες αρχές είχαν επίσημα αναγνωρίσει την ύπαρξη εθνοτικού διαχωρισμού στο σχολείο αυτό και την ανάγκη διόρθωσης της κατάστασης αυτής. Πρόσθεσε δε πως η συνεχιζόμενη εκπαίδευση των παιδιών Ρομά σε ένα σχολείο με μαθητές αποκλειστικά από την κοινότητα των Ρομά και η απόφαση να μη ληφθούν μέτρα για την άρση του διαχωρισμού δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούσε αντικειμενικά κάποιο νόμιμο στόχο. Η κατάσταση για την οποία διαμαρτυρήθηκαν οι προσφεύγοντες για το σχολικό έτος 2009-2010 εξακολουθεί να υπάρχει και το 2012-2013. Γι’ αυτό και το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Ελλάδα. Κατ’ εφαρμογή του Άρθρου 46 (υποχρεωτική ισχύς και εκτέλεση των αποφάσεων) της ΕΣΔΑ, το ΕΔΔΑ υπενθυμίζει πως η Ελλάδα έχει τη νομική υποχρέωση να θέσει τέρμα στην παραβίαση των δικαιωμάτων των προσφευγόντων.
Η απόφαση στα γαλλικά είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΔΔΑ http://hudoc.echr.coe.int/webservices/content/docx/001-119974, ενώ το δελτίο τύπου στα αγγλικά επισυνάπτεται.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ύστερα από λεπτομερή ανάλυση των νομικών διατάξεων και των ιδιαίτερων στοιχείων της υπόθεσης, κατέληξε στην κρίση ότι τα μέτρα που έλαβαν οι ελληνικές αρχές για την ένταξη στα σχολεία των μικρών Ρομά στην εν λόγω περιοχή δεν συνοδεύθηκαν από επαρκείς εγγυήσεις από το κράτος -κατά την άσκηση του περιθωρίου εκτίμησής του στον τομέα της εκπαίδευσης- των ιδιαίτερων αναγκών αυτών των παιδιών που αποτελούν μέλη μιας μειονεκτικής ομάδας. Υπό αυτές τις περιστάσεις, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπό τις συνθήκες αυτές το σχολείο λειτούργησε κατά τα επίδικα σχολικά έτη κατά τρόπο που είχε ως συνέπεια τη διακριτική μεταχείριση των προσφευγόντων, παραβιάζοντας έτσι το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου αρ. 1.
Δέχθηκε λοιπόν την προσφυγή και καταδίκασε την Ελλάδα να πληρώσει 1.000 ευρώ σε κάθε οικογένεια προσφευγόντων, ως χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, καθώς και δικαστικά έξοδα 2.000 ευρώ.
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΔΥΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Οι δύο προηγούμενες ανάλογες καταδίκες της Ελλάδας αφορούν τον αρχικό αποκλεισμό από το δημόσιο σχολείο των παιδιών Ρομά της περιοχής Ψάρι Ασπροπύργου, το 2004-2005, και την τοποθέτησή τους στη συνέχεια σε απομονωμένο σχολείο-γκέτο, που στην αρχή ονομάστηκε παράρτημα του 10ου Δημοτικού Σχολείου Ασπροπύργου (2005-2008) και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου (2008 μέχρι σήμερα). Στις 5 Ιουνίου 2008, η Ελλάδα καταδικάστηκε για πρώτη φορά για παραβίαση του Άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 στην Υπόθεση Σαμπάνης και Λοιποί κατά Ελλάδας (προσφυγή με αριθμό 32526/05 – απόφαση στην ιστοσελίδα http://www.nsk.gov.gr/webnsk/pdf.jsp?fileid=1330929). Δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν συμμορφώθηκε με την απόφαση, ακολούθησε δεύτερη προσφυγή και δεύτερη καταδίκη για παραβίαση του Άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 στην Υπόθεση Σαμπάνη και Λοιποί κατά Ελλάδας (προσφυγή με αριθμό 59608/09 – απόφαση στην ιστοσελίδα http://www.nsk.gov.gr/webnsk/pdf.jsp?fileid=30706112).
Μερικά Σχόλια
«Είναι επονείδιστο το γεγονός ότι, παρά τις μέχρι τώρα τρεις χωριστές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η Ελλάδα έχει αποτύχει να αλλάξει τις συνεχιζόμενες διακρίσεις της εις βάρος των μαθητών Ρομά και τις κατάφωρες παραβιάσεις του δικαιώματός τους στην εκπαίδευση», δήλωσε η Jezerca Tigani, Αναπληρώτρια Το Δικαστήριο έχει καταδικάσει τις ελληνικές αρχές δύο φορές στο παρελθόν -στις αποφάσεις για τις περιπτώσεις των «Σαμπάνης και Λοιποί κατά Ελλάδας» τον Ιούνιο του 2008 και «Σαμπάνης και Λοιποί κατά Ελλάδας» το Δεκέμβριο του 2012 -επειδή επέτρεπε διακρίσεις εις βάρος των μαθητών Ρομά σε σχολείο στον Ασπρόπυργο.
«Δεδομένου ότι πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά απόφαση σχετικά με διακρίσεις στην πρόσβαση των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση, είναι φανερό ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία πρόθεση να καταργήσει το διαχωρισμό σε τέτοια σχολεία, εφόσον οι τοπικές αρχές είναι αντίθετες σε τέτοιες κινήσεις», δήλωσε ο Παναγιώτης Δημητράς, εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Συμφωνιών του Ελσίνκι.
Η Διεθνής Αμνηστία επισήμανε ότι τα παιδιά Ρομά αντιμετωπίζουν το διαχωρισμό ή τον αποκλεισμό από τα σχολεία σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδα, όπως η Θράκη, τα Ψαχνά Ευβοίας και τα Σπάτα.
Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού πρόσφατα εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση και το σχολικό διαχωρισμό που βιώνουν οι μαθητές Ρομά στην Ελλάδα, ενώ ελληνικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν τεκμηριώσει αρκετές περιπτώσεις διαχωρισμού και αποκλεισμού των μαθητών Ρομά σε διάφορα μέρη της χώρας.
«Η κατάσταση αυτή δείχνει ότι τα πρότυπα της Ε.Ε. για τις διακρίσεις με βάση τη φυλή ή την εθνική καταγωγή δεν εφαρμόζονται επαρκώς στην Ελλάδα, ούτε στον τομέα της εκπαίδευσης, ούτε και σε πολλούς άλλους τομείς της καθημερινής ζωής», δήλωσε η Tigani Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Φυσικά όλα αυτά είναι γνωστά. Επαναλαμβάνονται μέσα μου με δυνατή φωνή καθώς γιορτάζουμε τα δικαιώματα του παιδιού. Οχι λοιπόν δεν έχουν όλα τα παιδιά δικαιώματα.
Τόσο απλά, τόσο τραγικά!
