26 Sep το μάθημα των θρησκευτικών: η σιγή των συνταγματολόγων
Τελευταία έχουμε αντιμετωπίσει ξανά την δυναμική παρουσία των συνταγματολόγων με αφορμή των ζήτημα των τηλεοπτικών αδειών στα ΜΜΕ.Το ζήτημα όμως της θρησκευτικής ελευθερίας παραμένει αυτό τον καιρό στα χέρια της μανικουρίστ μου. Θα γίνω λίγο σαφέστερη..
Σύμφωνα με απόφαση του Μητροπολίτη Αιγιαλείας Αμβρόσιου, το Σάββατο χτύπησαν πένθιμα οι καμπάνες στο Αίγιο από τις 11 το πρωί και για μισή ώρα, με σκοπό «την έντονη διαμαρτυρία της τοπικής Εκκλησίας και του λαού απέναντι στην προσπάθεια της κυβέρνησης, δια του υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη να υποβαθμίσει και να περιθωριοποιήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία». Πρόκειται για τον ίδιο αρχιερέα που το περσυνό Πάσχα εξαπέλυσε μύδρους κατά του ίδιου Υπουργού. «Απαράδεκτα και επικίνδυνα» χαρακτηρίζει εξάλλου ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος τα νέα προγράμματα σπουδών των Θρησκευτικών για το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Η Εκκλησία υποστηρίζει ότι ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης πάτησε μία από τις «κόκκινες γραμμές» που του είχε θέσει για τις αλλαγές στο μάθημα, με τους τόνους να εκτιμάται ότι θα ανέβουν στις αρχές Οκτωβρίου, όταν συνεδριάσουν και οι 80 μητροπολίτες της ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι σχέσεις εκκλησίας πολιτείας για άλλη μια φορά στο προσκήνιο. Και ενώ οι συνταγματολόγοι υπεραμύνονται των δικαιωμάτων των καναλιών αλλά και άλλων ζητημάτων, το ζήτημα των σχέσεων εκκλησίας και κράτους παραμένει γκρίζα ζώνη ενδιαφέροντος και πάντα με τρόπο στρογγυλεμένο. Σπάνια η ευθεία αντιπαράθεση των συνταγματολόγων ως προς το ζήτημα, περιορισμένη η βιβλιογραφία.
Κι όμως το θέμα είναι από τα πλέον ιδιαίτερα της ελληνικής έννομης τάξης. Η νομολογία έχει αργή εξέλιξη. Η εξέλιξη αυτή στη νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων θα πρέπει να αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην επιρροή της σχετικής νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την Ελλάδα, η οποία, όπως είναι γνωστό μετράει πολλές καταδίκες (και δύο δυνητικές καταδίκες που απεφεύχθησαν δια φιλικού διακανονισμού μεταξύ των μερών) για παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ περί ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Η παρουσία των εικόνων στα δικαστήρια, ο θρησκευτικός όρκος όπως και η δηλωμένη ευλάβεια πολλών δικαστών καθιστά την νομολογιακή πορεία δύσκολη όταν μάλιστα εισέρχεται ο ανθρώπινος παράγων της θρησκευτικής πίστης. Η σπάνια προσέγγιση του Χρήστου Ράμμου, αντιπροέδρου του ΣτΕ, σε http://www.constitutionalism.gr/rammos-charlie-hebdo/ επιβεβαιώνει τον κανόνα. Η θεωρία όμως?
Δεν είναι όμως κατανοητό γιατί οι επιστήμονες της συνταγματικής ερμηνείας είναι τόσο προσεκτικοί. Παλαιότερα θα πρέπει να επισημάνει κανείς τούτο δεν ίσχυε στον ίδιο βαθμό. Σήμερα, η γνωστή θρησκευτικότητα πολλών καθηγητών κρατά το κατ’εξοχήν συνταγματικό θέμα του τόπου στο περιθώριο του επιστημονικού λόγου. Με ενδιαφέρον διάβαζα νεανική εργασία που ονόμαζε τους θεούς (τους θεούς των άλλων φυσικά) χωρίς “πράσινη κάρτα” στην Ελλάδα. Επίσης βρήκα μια έξοχη μελέτη του 2004 νέου επιστήμονα που λέγεται Κώστας Κουνάδης διαδυκτιακά. Πληρέστατη. Οσο και αν ψάχνω όμως στα εγχειρίδιά μου το προϊόν είναι περιορισμένο. Η παλιά μελέτη του Φίλιπου Σπυρόπουλου,του Α. Μανιτάκη, Οι σχέσεις της εκκλησίας με το κράτος-έθνος, από το 2000, του Ορφανουδάκη, Ο χωρισμός κράτους –εκκλησίας. Αναγκαιότητα ή Παλιλλογία;, ΕΝΟΒΕ, Σχέσεις κράτους-εκκλησίας ενόψει της αναθεώρησης του Συντάγματος, Σάκκουλας, 2008, των Ν-Κ. Χλέπα, Π. Δημητρόπουλου, Ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας στο χώρο της εκπαίδευσης, Αντ. Σάκκουλας, 1993, του Κ. Χρυσόγονοu, Θρησκευτική εκπαίδευση και επικρατούσα θρησκεία, ΕΝΟΒΕ, του Παναγιώτη Μαντζούφα, Θρησκεία και εκπαίδευση. Το ιστορικό και συνταγματικό πλαίσιο της θρησκευτικής εκπαίδευσης, Π. Μαντζούφα, Θρησκεία και εκπαίδευση. Το ιστορικό και συνταγματικό πλαίσιο της θρησκευτικής εκπαίδευσης, Book’s Journal, 7/2001, Γενικότερα για την θρησκευτική ελευθερία υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ, Γ. Κτιστάκις, Θρησκευτική ελευθερία και Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Αντ. Ν. Σάκκουλας.Φυσικά δυναμικό έργο έχουν και καθηγητές του Εκκλησιαστικού δικαίου όπως ο Κονιδάρης και ο Παπαστάθης.
Δεν μου φαίνονται λίγοι οι πιό πάνω αναφερόμενοι και ούτε θεωρώ ότι εξαντλώ τη βιβλιογραφία. Δεν είδα όμως κανέναν στην τηλεόραση!
Μια σειρά δημοσιεύματα στο ηλεκτρονικό http://www.constitutionalism.gr/tag/%CE%B8%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B1/ για τη θρησκευτική ελευθερία αναδεικνύουν ότι ο “βασικός μέτοχος” έτυχε μεγαλύτερης συνταγματικής ανάλυσης μα την αλήθεια ! Ακόμη και ο υπέρ της θρησκευτικής ουδετερότητας Δημήτρης Τσάτσος, όρισε μαθητή του και διάδοχο τον Ευάγγελο Βενιζέλο, έναν συνταγματολόγο που έχει στενούς δεσμούς με τη θρησκεία και την ορθοδοξία. Είναι τάχα αυτό που λένε και υποστηρίζεται επιστημονικά ότι το ελληνικό Πανεπιστήμιο ελέγχεται από τις ορθόδοξες θρησκευτικές οργανώσεις? Δεν θέλω να το πιστέψω πλέον.
Αντίθετα με την ελληνική συνταγματική θεωρία γνώμη για την ανεξιθρησκία έχει η μανικουρίστ που μου έκανε τα νύχια στο Αίγιο ενώ οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα. Αναφώνησε λοιπόν επικαλούμενη την ανεργία και τη μοναχικότητα της ελληνικής επαρχίας: “μ’αυτά και εκείνα που λέτε όχι πελάτη, ούτε γαμπρό θα βρω ποτέ. Ολοι φεύγουν…” και συνέχισε την αγόρευση κατά του μητροπολίτη που έχει κάνει την πατρίδα της γραφική με τις γνωστές κατάρες και λοιπά χριστιανικά που εξαπολύει.
Το ασφυκτικό περιβάλλον που δημιουργεί η συντήρηση η οποία διέπει την ελληνική πραγματικότητα ενισχύει τον απομονωτισμό της χώρας και των πολιτών της. Εμμένουμε στη γραφικότητα είτε αυτή έγκειται στην προβολή ρασοφόρων είτε στην προβολή των εχθρών της γραβάτας. Μα θέλουμε να ανήκουμε στην Ευρώπη ειλικρινά?
Θα περίμενε κανείς, την υποστήριξη της ευρωπαϊκής ταυτότητας της Ελλάδας να αναλάβουν εκτός από την μανικιουρίστ μου, και οι πλέον αρμόδιοι και κατάλληλοι. Φοβάμαι ότι δεν θα γίνει όμως σύντομα.