Ο νόμος για τα ζώα συντροφιάς του 2012

 Από τον καιρό που ο Αστικός Κώδικας μερίμνησε για το ζήτημα της ευθύνης κατόχου ζώου μέχρι τις μέρες μας, οπότε ένα ευρύ κανονιστικό πλαίσιο έχει περιλάβει τα ζώα στα ρυθμιζόμενα από το δίκαιο ζητήματα με ιδιαίτερο ζήλο, έχει περάσει περίπου μισός αιώνας[1]. Οι αντιλήψεις εξελίσσονται ραγδαία[2] και παράλληλα οι κανόνες δικαίου. Σήμερα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) κάνουν λόγο για τα δικαιώματα των ζώων και τις υποχρεώσεις των ανθρώπων για μια ηθική συμπεριφορά απέναντί τους[3] στηρίζοντας αξιώσεις για ένα συνεκτικό κανονιστικό πλαίσιο. Η ρύθμιση των κανόνων που αφορούν στις ανθρώπινες συμπεριφορές από το δίκαιο είναι το αντικείμενο των κανονιστικών ρυθμίσεων ανά τους αιώνες είτε στο επίπεδο του ιδιωτικού, είτε στο επίπεδο του δημοσίου δικαίου[4]. Η ρύθμιση όμως ζητημάτων που άπτονται των σχέσεων των ατόμων και των ζώων αποτελεί ένα θέμα περισσότερο επίκαιρο και θα ενδιέφερε να αναρωτηθεί κανείς για τις αιτίες του.
Εκτός των προαναφερόμενων ΜΚΟ, στην αυγή του 21ου αιώνα αφορμή για το ζήτημα της προστασίας των ζώων δίδει η ανθρώπινη μοναξιά που οδηγεί τον άνθρωπο των πόλεων να συντροφεύεται συχνότατα από ζώα συντροφιάς εντασσόμενα στον πολεοδομικό ιστό με συνέπεια ειδικοί κανόνες να επιτρέπουν τη διαμονή των ζώων συντροφιάς σε πολυκατοικίες ώστε να περιορίζονται οι κοινωνικές εντάσεις. Η συνύπαρξη των ανθρώπων με τα ζώα συντροφιάς καθιστά το κράτος υπεύθυνο και για τη ρύθμιση της κοινής τους ζωής στον ιστό των πόλεων όπου ξαφνικά πρέπει ο νόμος να διέπει τη βόλτα του σκύλου δεμένου με λουρί[5]. Η ίδια η μοναχικότητα επιβάλει την υποχρέωση στοργικής συμπεριφοράς στα ζώα συντροφιάς με νόμο6].
Οι σύγχρονοι άνθρωποι ζώντας σε ιδιαίτερα μεγάλες κοινωνίες παρουσιάζουν συχνά ομαδικές φοβίες. Διάφορες νόσοι που προέρχονται από ζώα ή πτηνά και τρομοκρατούν τον άνθρωπο των πόλεων, όπως η αρρώστια των τρελλών αγελάδων και η γρίπη των πτηνών. Ειδικό πλαίσιο ρυθμίσεων καθιστά τα κράτη υπεύθυνα έναντι των πολιτών για την απαλλαγή τους από τον ομαδικό και ανεξέλεγκτο φόβο. Ο νόμος μεριμνά και προς την κατεύθυνση αυτή. Ο νόμος με ιδιαίτερα φιλόδοξο τρόπο καλείται συνεπώς στις μέρες μας να απαντήσει τόσο στην ατομική υποχρέωση φροντίδας του ζώου που συντροφεύει τον άνθρωπο όσο και στον έλεγχο του τρόμου του απέναντι σε άγνωστες αρρώστιες.
Οι οικολογικές ευαισθησίες και τα οργανωμένα συμφέροντα κοινωνικών ομάδων υποκινούν ένα άλλο σύνολο κανονιστικών ρυθμίσεων με έντονο ενδιαφέρον για τα ζώα όπως η απαγόρευση πειραμάτων στα ζώα, η μέριμνα για την μη εξαφάνιση ζώων που κινδυνεύουν να χαθούν. Η δημόσια υγεία επιβάλλει εξειδικευμένους κανόνες και η δημόσια ηθική απαιτεί καθορισμένες συμπεριφορές ακόμη και με αφορμή την κατασκευή μεγάλων έργων οπότε η καφέ αρκούδα[7] δίδει αφορμές για σοβαρή νομολογιακή επεξεργασία, όπως και η χελώνα καρέττα -καρέττα[8]. Ο Αστικός Κώδικας συμπληρώνεται από κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, η νομολογία για τις μισθώσεις γίνεται επιεικέστερη, και τα κυνοκομεία οφείλουν να λειτουργούν υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις. Εκτενές πλέγμα διατάξεων του εθνικού, διεθνούς και κοινοτικού δικαίου άπτεται της σχέσης του ανθρώπου με τα ζώα άγρια και οικόσιτα. Εξάλλου η προστασία των ζώων πρόσφερε και στη νομική θεωρία μια καλή ευκαιρία για θεωρητικό προβληματισμό με διεπιστημονικό χαρακτήρα[8] που καθιστά τη συνεισφορά του δημοσίου δικαίου περιορισμένη.

Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα καθορίσθηκε αρχικά[9] στο πλαίσιο του αστικού δικαίου[10] καθώς και του ποινικού δικαίου[11. Ένα ικανό πλέγμα διατάξεων ρύθμισε τη σχέση με τα ζώα τα οποία αποτελούσαν χρήσιμα όντα για τη ζωή του ώστε να μην επιτρέπεται η «ζωοκτονία», αλλά και αρκετά επικίνδυνα ώστε να απαιτείται αυξημένη ευθύνη του κατόχου τους.
Παράλληλα εξελίχθηκε και η νομοθεσία. Το Σύνταγμα του 1975 ρύθμισε στο άρθ. 24 αυτού την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο εντάσσονται και τα ζώα και έδωσε αφορμή σε μια ιδιαίτερα εκτεταμένη νομολογία για την προστασία της φύσης της πανίδας και πολλών αγρίων ζώων και πτηνών. Οι σχετικές διατάξεις ερμηνεύθηκαν συστηματικά από τη θεωρία δημιουργώντας ένα σύνθετο πλαίσιο κανόνων στη βάση αυτών. Η εθνική νομοθεσία ενσωμάτωσε το ν. 2170/1992[12] που ρύθμισε κατά τις επιταγές του Συμβουλίου της Ευρώπης το ζήτημα της προστασίας των ζώων. Ακολούθησε ο νόμος 3170/2003 .

Η προσέγγιση αυτή αναδεικνύει μια μετάβαση από την ατομική ευθύνη στη συλλογικότητα και από το ιδιωτικό δίκαιο στη σφαίρα των κανόνων του δημοσίου δικαίου για ένα ζήτημα που άπτεται του ελέγχου του ανθρώπου ιδιαίτερα, όπως δηλαδή αυτό της σχέσης του με τα ζώα. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι οι διατάξεις που αναφέρθηκαν αποτελούν ίχνος εκπολιτισμού του ανθρώπου, αν παράλληλα δεν αυξάνονταν τα εγκαταλελειμμένα ζώα στους δρόμους και αν δεν υπήρχε άλλο πλέγμα διατάξεων που να ρυθμίζει την πολιτισμένη εξολόθρευση διαφόρων κατηγοριών ζώων και πάλι για λόγους συλλογικού ενδιαφέροντος. Και φυσικά θα επισήμαινε κάποιος, κανείς δεν ρώτησε τον ενδιαφερόμενο, δηλαδή τα ζώα συντροφιάς, ούτε και πρόκειται ποτέ να διαβουλευθεί μαζί του.
Ψηφίσθηκε πρόσφατα ο για καιρό συζητούμενος νόμος για τα ζώα συντροφιάς στοιχεία για τον οποίο υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Βουλής όπου και κατατοπιστική έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας .
Ο νόμος αυτός προκάλεσε ήδη πολλές συζητήσεις μεταξύ των ζωόφιλων αλλά και αρκετές αντιδράσεις.
Τον παραθέτουμε στο σύνολό του για λόγους ενημέρωσης και σας διαβεβαιώνουμε ότι γαυγίσματα,νιαουρίσματα και ουρές είναι ευπρόσδεκτες για συζήτηση. Αλλωστε είναι γνωστό ότι το γραφείο μας διαθέτει εταίρο σκύλο τον Βολφ κάτι για το οποίο είμαστε πολύ περίφανοι. Περιττό να σημειωθεί βέβαια ότι ο Βολφ δεν επιθυμεί ούτε να σχολιάσει, ούτε να αναμειχθεί στη συζήτηση περί του νόμου αυτού αρκούμενος σε χάδια και παιχνίδια αλλά και απόλυτη απάθεια ως προς τους νόμους των ανθρώπων και τα όσα επιθυμούν να διαμηνύσουν.
[1] Για το ζήτημα της διεύρυνσης του ρυθμιστικού πεδίου του δημοσίου δικαίου βλ. ειδικά Γεωργιάδη Α., Το ιδιωτικό δίκαιο στο κατώφλι του 21ου αιώνα, ΝοΒ 49, σ.569 επ. και ειδικά για το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος σ. 571 επ
[2] Βλ. μεταξύ άλλων για το ρόλο των ζώων στη σύγχρονη λογοτεχνία Κούντερα Μ., Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, Εστία, Οστερ Π., Τιμπουκτού, Ζαχαρόπουλος, Σεπουλβέδα Λ, Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει, Opera και φυσικά Δέλτα Π., Ο Μάγκας, ή Κίπλιγκ Ρ. Το βιβλίο της ζούγκλας, εκδόσεις Κονιδάρη, …
[3] Βλ. ειδικά http://www.peta.org/about/ για την Οργάνωση People for an ethical treatment of animals και άλλους συγγενείς φορείς όπως http://www.animals-angels.de/ , http://www.idausa.org/ , http://www.aspca.org/site/PageServer κλπ.
[4] Βλ. ειδικά Γεωργιάδη Α., Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδοση , Αντ. Ν. Σάκκουλα 2002, σ. 1 επ. Για το ζήτημα και την αποστολή του δικαίου βλ. και Μητσόπουλου Γ., Προβλήματα ισχύος του δικαίου, ΝοΒ 24 σ. 1 επ.

[5] Βλ. σχετικές διατάξεις του άρθ. 2 του ν. 3170/03 : «Δεν επιτρέπεται ο περίπατος σκύλων χωρίς συνοδό. Ο ιδιοκτήτης σκύλου οφείλει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από το χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτητών ή σε κοινόχρηστους χώρους. Για την αποφυγή ατυχημάτων ο ιδιοκτήτης ή ο συνοδός του σκύλου υποχρεούται κατά τη διάρκεια του περιπάτου να κρατάει το σκύλο του δεμένο και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν».
[6] Βλ. το ν. 3170/03 «Ζώα συντροφιάς, αδέσποτα ζώα συντροφιάς και άλλες διατάξεις» και το ν. 2170/1992 «Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς».

[7] Βλ. ειδικά ΣτΕ 2731/1997. Αναλυτική αναφορά της νομολογίας αυτής και της σημασίας της για την ανάπτυξη της Μακεδονίας μέσω της κατασκευής του έργου της Εγνατίας οδού βλ. σε Σκουρή Π., Ανάπτυξη των Περιφερειών και Ανατροπή των Συνόρων, Σάκκουλας Θεσσαλονίκη, 2004.

[4] Βλ. ειδικά και ΣτΕ Ολ 3135/2002, ΑΠ 1046/1998 για το καθεστώς στο νησί Μαραθωνήσι.
[8] Ειδικά βλ. Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, Αντ. Ν. Σάκκουλα 2004, αλλά και παλαιότερα Λεμπέση Ν., Οριζόντια ιδιοκτησία. Ζώα, πτηνά, Δ/ΝΗ/1990 σ. 291.

[9] Για το καθεστώς των ζώων κατά το βυζαντινό δίκαιο βλ. την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εργασία του ομ. Καθηγητή Τρωϊάνου Σπ., Τα ζώα στο Βυζαντινό Δίκαιο, κοσμικό και κανονικό, σε Καράκωστα Ι., Μπρεδήμα Α., Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω, σ. 15 επ μα αναλυτική βιβλιογραφία. Στο ίδιο συλλογικό έργο βλ. επίσης σχετικά Πιτσάκη Κ., Το ζώο οιονεί υποκείμενο δικαίου, μια περιήγηση στη νομική ιστορία, σ. 29 επ. και Χέλμη Α., Η νομική προστασία των ζώων: Ιστορική και ανθρωπολογική προσέγγιση, σ. 57 επ με αναλυτική βιβλιογραφία.
[10] Για μια αναλυτική προσέγγιση της προστασίας των ζώων κατά το αστικό δίκαιο βλ. Κουτσουράδη Αχ., Τα ζώα και το αστικό δίκαιο, σε Καράκωστα Ι. Μπρεδήμα Α (επιμ.), Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 79 επ., με αναλυτική νομολογία και βιβλιογραφία.
[11] Για μια αναλυτική προσέγγιση της προστασίας των ζώων κατά το ποινικό δίκαιο βλ. Τριανταφύλλου Γ., Η προστασία των ζώων κατά το ποινικό δίκαιο, σε Καράκωστα Ι. Μπρεδήμα Α (επιμ.), Η προστασία των ζώων και το δίκαιο, ανωτέρω σ. 149 επ., με αναλυτική νομολογία και βιβλιογραφία.

[12] Ν. 2017 της 20.2/27.2.92 Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς (Α 31)