ενοχος γενεοκτονίας ο Κάρατζιτσ από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία

ενοχος γενεοκτονίας ο Κάρατζιτσ από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία

Υπεύθυνο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε περιοχές της Βοσνίας έκρινε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία τον πρώην πολιτικό ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάρατζιτς  Ο δικηγόρος του Κάρατζιτς ανακοίνωσε ότι θα ασκήσει έφεση στην καταδικαστική απόφαση για τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα. Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα είναι το χειρότερο έγκλημα που έχει διαπραχθεί στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι δολοφονίες έγιναν στο πλαίσιο της εθνοκάθαρσης μεγάλων περιοχών της Βοσνίας που είχε σχεδιαστεί από τον Ράντοβαν Κάρατζιτς μαζί με τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς και τον πρώην πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991. Σκοπός τους ήταν να διώξουν μουσουλμάνους, Κροάτες και άλλες μειονότητες από τις περιοχές αυτές.

Ένοχος για γενοκτονία για τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα κρίθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) ο πρώην πολιτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάρατζιτς.Το ICTY τον έκρινε ένοχο για τις 10 από τις 11 κατηγορίες που αντιμετώπιζε.Ο Κάρατζις απαλλάχθηκε από τη μία εκ των δύο κατηγοριών για γενοκτονία, αλλά κρίθηκε ένοχος για τη δεύτερη που αφορούσε τη σφαγή σχεδόν 8.000 μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών από τις σερβικές δυνάμεις στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995.Κρίθηκε, επίσης, ένοχος για εγκλήματα πολέμου για την πολιορκία του Σαράγεβο.

Παράλληλα, κρίθηκε ένοχος για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Το Δικαστήριο τον καταδίκασε σε 40 χρόνια κάθειρξης. Η υπόθεση πέρασε μακρά διαδικασία και προκάλεσε διεθνη κριτική και σχολιασμό. H έννοια των εγκλημάτων γενεοκτονίας ας σημιωθεί είναι νέα στην ιστορία του δικαίου (1948) αν και οι γενεοκτονίες αποτελούν πρακτική γνώριμη στο ανθώπινο είδος.

Ο Κάρατζιτς -μεταξύ άλλων και πρώτος πρόεδρος της κοινότητας των σερβοβόσνιων- ήταν ο πιο υψηλόβαθμος που δικάστηκε από το Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία.

H υπόθεσή του είχε φέρει αναλόγως στα άκρα την αντιπαράθεση για την απόδοση ευθυνών. Σε απόλυτο συγχρονισμό με την ετυμηγορία της Χάγης, ο πρόεδρος της κοινότητας των σερβοβοσνίων είχε εγκαινιάσει τιμητική πλακέτα για τον Κάρατζιτς λίγες ημέρες νωρίτερα, λέγοντας πως ήταν κίνηση «ισχυρού συμβολισμού» πριν την κατάληξη της δίκης.

Σύμφωνα με την ετυμηγορία του προέδρου του δικαστηρίου, Ο-Γκον Κουόν, ο Κάρατζιτς στοχοποίησε τον άμαχο πληθυσμό στο πλαίσιο ενός καλά οργανωμένου σχεδίου για την εξυπηρέτηση των πολιτικών του στόχων, έχοντας ως κίνητρο την εθνοκάθαρση. Σύμφωνα με την απόφαση, ο ρόλος του Κάρατζιτς ήταν στρατηγικής σημασίας, ενώ δρούσε σαν «όργανο» του σερβοβοσνιακού στρατού.

Ο Κάρατζιτς διέφευγε για 13 χρόνια μέχρι τη σύλληψή του στο Βελιγράδι το 2008 και την παράδοσή του στη Χάγη.

Η δίκη του Κάρατζιτς άρχισε τον Οκτώβριο του 2009 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2014.

«Εξαιρετικά σημαντική» χαρακτήρισε την απόφαση του δικαστηρίου για τον Κάρατζιτς, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο Ζέιντ Ρά’αντ Αλ. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, πρόκειται για μια προειδοποίηση στους εθνικιστές ηγέτες σε όλη την Ευρώπη, αλλά και αλλού, οι οποίοι επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν το εθνικιστικό συναίσθημα και να μετατρέψουν τις μειονότητες σε αποδιοπομπαίους τράγους.

«Το μήνυμα αυτής της δίκης είναι ότι κανείς δεν βρίσκεται υπεράνω του νόμου», πρόσθεσε.

Ο δικηγόρος του Κάρατζιτς ανακοίνωσε ότι θα ασκήσει έφεση στην καταδικαστική απόφαση για τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα. Είναι «απογοητευμένος και έκπληκτος» είπε ο Πίτερ Ρόμπινσον μιλώντας στους δημοσιογράφους. «Πιστεύει ότι καταδικάστηκε με βάση συμπεράσματα και θα εφεσιβάλει την απόφαση», πρόσθεσε.

Ο Κάρατζιτς ήταν ο πιο υψηλόβαθμος που δικάστηκε από το Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία.

H υπόθεσή του είχε φέρει αναλόγως στα άκρα την αντιπαράθεση για την απόδοση ευθυνών. Σε απόλυτο συγχρονισμό με την ετυμηγορία της Χάγης, ο πρόεδρος της κοινότητας των σερβοβοσνίων είχε εγκαινιάσει τιμητική πλακέτα για τον Κάρατζιτς λίγες ημέρες νωρίτερα, λέγοντας πως ήταν κίνηση «ισχυρού συμβολισμού» πριν την κατάληξη της δίκης.

Ο Κάρατζιτς διέφευγε για 13 χρόνια μέχρι τη σύλληψή του στο Βελιγράδι το 2008 και την παράδοσή του στη Χάγη. Μία δίκη τεράστιας συμβολικής σημασίας και ενδεικτική των παθών της βαλκανικής περιοχής ολοκληρώθηκε ενώ τα Βαλκάνια κατακλίζονται πλέον από κύματα προσφύγων δημιουργώντας ένα τοπία οδύνης που ιστορικά είναι εξαιρετικά γνώριμο στη συγκεκριμένη περιοχή του κόσμου. Η μέση Ανατολή και η βαλκανική, οι ρίζες και οι πύλες του ευρωπαϊκού πολιτισμού σε πρώτο πρόσωπο.

Κάθε συζήτηση περί γενοκτονίας ξεκινά με τον νομικό ορισμό του φαινομένου από τη σχετική σύμβαση που ψήφισε η Γ.Σ. του ΟΗΕ στις 9.12.1948 και κυρώθηκε από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1954 (Ν.Δ. 3091).

Σύμφωνα με το άρθρο 2, «ως γενοκτονία νοείται οιαδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργουμένη με την πρόθεσιν ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος, εθνικής, εθνολογικής [=εθνοτικής], φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης:

α) Φόνος των μελών της ομάδος

β) Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος

γ) Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής

δ) Μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεων εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδος

ε) Αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα».

Ακόμη ευρύτερος ήταν ο αρχικός ορισμός της γενοκτονίας από τον δημιουργό του όρου, τον Πολωνοεβραίο νομικό Ραφαήλ Λέμκιν, εκ των συντακτών επίσης της σύμβασης.

Στο βιβλίο του «Η διακυβέρνηση του Αξονα στην κατεχόμενη Ευρώπη» (1944), ο Λέμκιν όρισε ως γενοκτονία «την καταστροφή ενός έθνους ή μιας εθνοτικής ομάδας», όχι μόνο «όταν επιτυγχάνεται με μαζικούς φόνους όλων των μελών ενός έθνους» αλλά και όταν περιορίζεται στην καταστροφή «των ουσιωδών θεμελίων της ζωής των εθνικών ομάδων» (πολιτικές, πολιτισμικές, οικονομικές κ.λπ. δομές), με σκοπό την εξάλειψή τους ως διακριτών οντοτήτων.

Ξεκαθάρισε, μάλιστα, πως το περιγραφόμενο έγκλημα διαφέρει ριζικά από τις νομικά θεσπισμένες προσβολές των ατομικών δικαιωμάτων, επειδή ως θύμα του εκλαμβάνονται όχι άτομα αλλά συλλογικότητες:

«Η γενοκτονία στρέφεται κατά της εθνικής ομάδας ως οντότητας κι οι ενέργειες που περιλαμβάνει στρέφονται εναντίον ατόμων, όχι με την ατομική τους ιδιότητα, αλλά ως μελών της εθνικής ομάδας».

H πρακτική εφαρμογή αυτών των διατάξεων υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένη.

Ξεκίνησε μετά την (άκρως καθυστερημένη) κύρωση της σύμβασης του ΟΗΕ από τις ΗΠΑ (1988) και μέχρι σήμερα έχει εφαρμοστεί μόνο από τα ειδικά δικαστήρια που συστήθηκαν για τη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Οσο για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο που συγκροτήθηκε το 2003, μέχρι σήμερα έχει ασκήσει δίωξη για γενοκτονία μόνο κατά του ισλαμιστή ηγέτη του Σουδάν Ομάρ αλ-Μπασίρ (14.7.2008)· ακόμη κι εδώ υπαναχώρησε όμως ταχύτατα (4.3.2009), με το σκεπτικό ότι για το συγκεκριμένο αδίκημα «δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις».

Η πολιτική σκοπιμότητα της επιλεκτικής επίκλησης αυτών των διατάξεων είναι άλλωστε προφανής καθώς κανείς δεν διανοείται να τις εφαρμόσει σε βάρος των ηγετών κάποιας μεγάλης δύναμης.